Hoe gebruik je koffiedik als natuurlijke voeding voor wiet?

Koffie is na water de meest geconsumeerde drank ter wereld. Jaarlijks worden er ongeveer 400 miljard koppen^[1] koffie gedronken. Veel mensen maken het van filterkoffie of koffiebonen om 's ochtends op gang te komen. De plant heeft daarbij een ongelooflijk rijke geschiedenis en is afkomstig uit de oude bossen van het Ethiopisch Hoogland.

Koffiebonen geven echter niet alleen jou een boost, maar bevatten ook belangrijke voedingsstoffen voor planten om te overleven en gedijen. Meestal krijgt koffiedik een onwaardige bestemming in de gft-bak, maar bewuste tuinders geven het een nieuw leven. Koffiedik is namelijk een geweldige toevoeging aan een compostbak. Wormen en schimmels eten het en zetten het weer in voeding voor het bodemvoedselweb om. Bovendien kan koffiedik als topdressing ongedierte helpen bestrijden.

Gooi deze waardevolle hulpbron dus niet weg, maar gebruik het om de biodiversiteit en vruchtbaarheid van je wietkweek binnen of buiten te bevorderen. Zo meteen bespreken we de belangrijkste voordelen ervan voor de plantvitaliteit, maar eerst:

Wat is koffiedik?

Koffiedik blijft over na het zetten van koffie, en dan bedoelen we echte koffie. De korrels van oploskoffie lossen op in water en laten geen resten achter (behalve bruine vlekken aan de binnenkant van het kopje). Koffiedik is daarentegen het restproduct van het zetten van echte koffie. En net zoals er talloze manieren zijn waarop je wiet kunt kweken, bestaan er ook veel verschillende methodes voor het koffiezetten!

Veel mensen kopen filterkoffie om zich de moeite van het malen van koffiebonen te besparen. Dit doe je vervolgens in een cafetière of koffiefilter om er een kop heerlijke, hete koffie van te zetten.

Echte liefhebbers, de zelfverklaarde connaisseurs van koffie, beginnen echter helemaal vanaf het begin. Zij doen bonen in een koffiemolen en zetten hier vervolgens de verst mogelijke koffie van.

Welke manier van koffiezetten je ook kiest (met uitzondering van oploskoffie), er blijft altijd koffiedik over. Bewaar dit spul, tot je er na verloop van tijd een aanzienlijke hoeveelheid van hebt.

Is koffiedik goed voor wietplanten?

Ja! Koffiedik zit boordevol belangrijke voedingsstoffen die wietplanten nodig hebben. Namelijk:

• kalium: speelt een belangrijke rol bij het transport van water en voedingsstoffen door plantenweefsels;
• fosfor: stimuleert de vroege wortelontwikkeling, de stevigheid van stelen en topvorming;
• calcium: speelt een belangrijke structurele rol bij de vorming van celwanden en membranen;
• magnesium: zit in de kern van de chlorofylmolecule, het pigment in planten dat licht absorbeert.

Wanneer je koffiedik toevoegt aan aarde, zijn de voedingsstoffen echter niet direct beschikbaar voor je wietplanten. Verschillende schimmels en bacteriën moeten de structurele stoffen die erin zitten, zoals eiwitten en koolhydraten, eerst afbreken. Een goede reden om biologisch te kweken dus!

Bovenstaande levensvormen houden de voedingsstoffen, zoals stikstof en kalium, vast totdat ze van nature afsterven of gegeten worden door andere leden van het bodemvoedselweb, zoals nematoden en protozoa. Op die manier komen de waardevolle nutriënten in de rhizosfeer, waar plant ze kunnen opnemen.

Koffiedik bevat dus niet alleen voeding voor wietplanten, maar bevordert tevens bodemmicroben die verantwoordelijk zijn voor de voedselkringloop in biologische systemen. Ook aardwormen zijn in dit opzicht waardevol: zij nemen koffiedik mee onder het aardoppervlak en verbeteren zo de bodemstructuur en het watervasthoudend vermogen.

• Kan koffiedik de zuurgraad verhogen?

Als je wiet kweekt, weet je waarschijnlijk wel dat deze plant de voorkeur geeft aan een lichtzuur medium, met een pH van ongeveer 6–7 in aarde. Zodra het kweekmedium basischer wordt, kunnen er verschillende problemen optreden, zoals een verminderde voedingsopname. Biologische wietkwekers zoeken altijd manieren om dit te voorkomen. Biedt koffiedik hier een mogelijke oplossing?

Helaas kun je niet rekenen op koffiedik om je kweekmedium zuur genoeg te houden. In het beste geval is het lichtzuur. Bovendien bleek uit onderzoek^[2] dat compost van koffiedik juist een alkaline pH had. De zuren^[3] in koffie zijn namelijk wateroplosbaar, dus de meeste gaan verloren tijdens het koffiezetten.

• Uitstekend voor compost

Koffiedik is een geweldige toevoeging aan je composthoop. Om te beginnen, kun je het meestal makkelijk verzamelen. Tegenwoordig is koffiedik ook gratis bij veel cafés te verkrijgen.

Daarnaast ziet koffiedik er bruin uit, maar is het technisch gezien een vorm van 'groene' compost. Dit betekent dat het een uitstekende bron van stikstof is. Koffiedik breekt langzaam af en draagt bij aan het organisch materiaal in de aarde. Zo helpt het bij de vorming van bodemaggregaten, bevordert het de beluchting, houdt het water vast en verhoogt het de kationenuitwisselingscapaciteit.

Gecomposteerd koffiedik werkt beter dan koffiedik direct aan de aarde toevoegen. Voor bepaalde plantensoorten is vers koffiedik namelijk fytotoxisch en kan het de groei en kiemkracht verminderen. Na het composteren draagt het materiaal bij aan een gezonde plantengroei en de productie van nuttige secundaire metabolieten.

• Helpt ongedierte op afstand te houden

Er is maar weinig onderzoek gedaan waaruit blijkt dat koffiedik ongedierte op afstand helpt te houden. Toch gebruiken veel kwekers elk seizoen een topdressing van koffiedik om hun planten te beschermen. Zo kan het mogelijk helpen tegen parasitaire wietplagen, waaronder (naakt)slakken.

Volgens deze tuinders zou de textuur van koffiedik en de resterende cafeïne ervoor zorgen dat vraatzuchtige plagen wegblijven. Koffiedik trekt ook niet-pathogene soorten van het geslacht Pseudomonas, Fusarium en Trichoderma aan die pathogene schimmels in de bodem helpen bestrijden.

• Verbetert de bodembiodiversiteit

Je kunt het microbioom van de bodem vergelijken met de menselijke variant. Met een gezonde diversiteit aan microbieel leven ontstaat een harmonieuze balans, waarbij verschillende bacteriën, schimmels, virussen en protozoën kunnen gedijen.

Zonder de juiste inputs beginnen delen van het microbioom echter te verzwakken, waardoor andere organismen voet aan de grond kunnen krijgen. Uiteindelijk kunnen deze levensvormen zich zo sterk verspreiden, dat ze dysbiose (onbalans) kunnen veroorzaken. En dit kan weer tot gezondheidsproblemen leiden.

Hetzelfde geldt voor het bodemvoedselweb. Biologische kwekers proberen de diversiteit in hun potten en perken vaak met bijvoorbeeld mulch, compost, bodembemesting en topdressing te verhogen. Deze hulpstoffen ondersteunen een diverse microbiële populatie die de voedingskringloop bevordert en pathogenen onderdrukt. Koffiedik is goedkoop en makkelijk verkrijgbaar organisch materiaal dat dit bodemleven voedt.

Hoe gebruik je koffiedik bij je wietkweek?

De voordelen van koffiedik voor je wietplanten zijn je nu bekend. Maar hoe kun je het precies gebruiken, welk type is het beste en hoelang blijft het in de aarde aanwezig?

• Welke soort koffiedik is het beste voor wietplanten?

Bespaar jezelf de tijd en het geld van het vinden van de exclusiefste koffiesoorten. Eigenlijk is alle koffiedik uitstekend voor je compostbak en tuin. Maar probeer als het mogelijk is wel voor biologische koffie te gaan. Bij het kweken van koffieplanten worden soms namelijk intensieve teeltmethodes gebruikt, waarbij pesticiden en herbiciden tegen onkruid en insecten worden ingezet. Restanten hiervan kunnen op en rond je planten terechtkomen en daar weer nuttige bodemmicroben aantasten.

• Hoe snel wordt koffiedik afgebroken?

Koffiedik wordt vrij snel door hongerige microben verorberd. Wanneer je het op de aarde aanbrengt als mulch, breken schimmels, bacteriën en wormen het binnen enkele maanden af. Je kunt dit proces echter versnellen door koffiedik aan een warme composthoop toe te voegen. Onder de thermofiele omstandigheden die ontstaan door de metabole activiteit van bacteriën, wordt het materiaal al binnen enkele weken omgezet in verse compost.

Koffiedik voor wiet: een welkome toevoeging aan je kweek

Nu je op de hoogte bent van de vele voordelen van koffiedik voor je wietplanten, durven we te wedden dat je het spul voortaan gaat bewaren. Hoewel het er met het blote oog tamelijk oninteressant uitziet, zit deze bruine prut boordevol belangrijke voedingsstoffen voor planten. En dat niet alleen, want het is ook een goede voedingsbron voor bodemmicroben, wormen en andere organismen in het bodemvoedselweb.

Breng koffiedik echter niet rond jonge planten aan en ook niet tijdens het kiemen. Gebruik het pas later tijdens het kweekproces, bij voorkeur nadat het is afgebroken in een composthoop.