Wietverslaving: ontdek er alles over in dit artikel

Sommige mensen gebruiken wiet jarenlang zonder ooit problemen te ervaren. Anderen ontwikkelen al snel verslavend gedrag. Hoe zit dat?

Aan de ene kant vinden we de zogeheten 'Just Say No'-groep. Deze mensen beschouwen wiet als een gevaarlijke drug, waar iedereen verslaafd aan kan raken. Aan de andere kant vinden we de voorstanders van cannabis. Zij vinden dat de wietplant gewoon een plant is, geen drug, en ontkennen verslavende eigenschappen.

Zoals wel vaker het geval is, ligt de waarheid waarschijnlijk ergens in het midden.

Wat is een verslaving?

Het woord 'verslaving' associëren we vaak met een gewoonte die om het gebruik van harddrugs draait. Maar in werkelijkheid kan iedereen verslaafd raken aan wat dan ook, van voedsel en cafeïne tot liefde^[1].

Wat nu de exacte oorzaak is van verslavingen, is nog altijd niet duidelijk. Oudere modellen suggereren dat het van een moreel dilemma afstamt. Ook wordt wel gesteld dat het ontstaat door moleculen die bepaalde receptoren activeren. Andere verslavingsdeskundigen wijzen op complexe psychologische gebreken en jeugdtrauma's.

Omdat een verslaving zoveel facetten kent, is het belangrijk hier eens wat nader op in te gaan.

Hoe werkt wiet in het lichaam?

Maar hoe past de wietplant in dit plaatje? Waarom voelen sommige mensen snel de neiging om elke dag wiet te gebruiken, terwijl anderen hun inname gemakkelijk kunnen beheersen?

Om deze vragen te beantwoorden, is het zinvol dat je weet wat wiet precies in het lichaam doet.

• Chemische stoffen in wiet

De toppen van de wietplant bevatten wel honderden verschillende chemicaliën. Deze moleculen vormen groepen of families.

Het psychoactieve molecuul dat een high opwekt, is THC. Deze verbinding behoort tot de familie van cannabinoïden, waar wel ruim honderd verschillende moleculen toe behoren. De effecten van deze stoffen verschillen, maar slechts enkele werken geestverruimend.

De toppen van de wietplant bevatten ook meer dan tweehonderd terpenen. Deze aromatische verbindingen zijn verantwoordelijk voor de unieke geuren en smaken van de verschillende soorten wiet. Daarnaast werken ze samen met THC om het effect van de high te bewerkstelligen.

• Het endocannabinoïdesysteem

THC verandert tijdelijk het bewustzijn via een wisselwerking met het endocannabinoïdesysteem (ECS). Dit systeem bestaat uit diverse receptoren, signalerende moleculen en enzymen en helpt hiermee bij het behouden van de lichamelijke balans.

Dit fascinerende netwerk bevindt zich door het gehele lichaam en speelt een belangrijke rol bij de stofwisseling, eetlust, immuunfunctie, celcommunicatie en het geheugen. Het ECS bezit twee belangrijke receptoren: CB1 en CB2.

Om dit systeem te 'bedienen', produceert ons lichaam ook zelf cannabinoïden die zich aan deze receptoren binden. Interessant genoeg, is de moleculaire structuur van THC vergelijkbaar met een van onze lichaamseigen cannabinoïden, namelijk anandamide. Deze stof noemt men ook wel het 'geluksmolecuul'.

De CB1-receptor komt voornamelijk in de hersenen en het centrale zenuwstelsel voor. Anandamide bindt hieraan om het ECS te reguleren. Vanwege de vergelijkbare vorm, bootst THC anandamide in feite na. Het heeft hierdoor ook het vermogen om zich aan de CB1-receptor te binden.

Dit actiemechanisme ligt ten grondslag aan de psychoactieve effecten van THC. De stof komt in aanraking met de synapsen tussen hersencellen en activeert zo CB1-receptoren. In tegenstelling tot de meeste receptoren, bevinden cannabinoïdereceptoren zich meestal voor de synaptische ruimte, in plaats van erachter.

Dit betekent dat de activatie van CB1 THC in staat stelt het inkomende chemische 'verkeer'^[8] te regelen. Dat heeft vervolgens invloed op de stroom van moleculaire informatie in de hersenen, waardoor er een high ontstaat.

Oké, dit proces is misschien geen afdoende verklaring voor de euforie en de sterke verbondenheid met de natuur die je na het roken van een joint voelt. Maar het punt is dat de wetenschap nog niet alle aspecten van deze ervaring begrijpt.

Cannabisgebruiksstoornis

Een verslaving aan wiet, ook bekend als cannabisgebruiksstoornis, kan talloze oorzaken hebben. Ongeacht van welk verslavingsmodel er sprake is, spreken we van een verslaving als iemand wiet misbruikt.

Door het gebruik van wiet, ervaar je vaak een prettige high. Sommige mensen genieten daarbij slechts af en toe van het kruid. Maar anderen voelen al snel de 'noodzaak' om eerst high te worden om te kunnen functioneren, omdat dit ze helpt een leegte op te vullen die wordt veroorzaakt door tekortkomingen in hun leven of pijnlijke ervaringen uit het verleden.

De kans is groot dat je veel mensen kent die wiet op een gezonde manier gebruiken. Uit gegevens van Brijder blijkt echter dat ongeveer 30.000 mensen in Nederland een zekere mate van afhankelijkheid ervaren.

In totaal voldoen in Nederland ongeveer 70.000 wietgebruikers aan de criteria voor een cannabisgebruiksstoornis. Ruim 10.000 van hen is op zoek gegaan naar een behandeling.

• Symptomen

Bij een wietverslaving kun je talloze symptomen ervaren. Sommige mensen hebben slechts milde klachten. Zij blijven volledig functioneel, ook al roken ze misschien 'te veel'. Bij anderen kan het overmatig gebruik van wiet de geestelijke gezondheid en het werk negatief beïnvloeden. Enkele van de hevigste symptomen zijn:

• Hoe verschilt gezond, sociaal gebruik van een verslaving?

Miljoenen wietgebruikers genieten op een gezonde manier van wiet. Ze worden er creatief, ontspannen of open van. Maar wat is 'gezond gebruik' nu precies, vergeleken met misbruik?

Bij gezond gebruik heeft iemand volledig controle over de plant, niet andersom. De persoon kan zelf beslissen wanneer hij gaat roken en hoeveel.

Deze mensen komen ook gewoon de dag door zonder een intense neiging om een joint op te steken. De relatie met het kruid is dus niet het allerbelangrijkste in hun dagelijks leven.

Gezond wietgebruik draait meestal ook om sociale situaties. Sommige mensen bewaren hun voorraad bijvoorbeeld alleen voor feestjes of gezellige samenkomsten. Anderen genieten liever thuis in hun eentje van wiet, zonder ooit verslaafd te raken.

Iemand die aan wiet verslaafd is, ervaart daarentegen chronische dwanghandelingen. Deze mensen zullen eerder naar dat gevoel van de high hunkeren. Ze 'moeten' wiet gebruiken om de dag door te komen, in plaats van het als een welverdiende beloning te zien.

• Mogelijke oorzaken van een cannabisgebruiksstoornis

Net zoals met bovenstaande verslavingsmodellen, zijn er verschillende redenen voor het ontstaan van een verslaving. Onderzoek wijst echter ook op het beloningssysteem in de hersenen.

Jarenlang regelmatig wietgebruik lijkt namelijk het niveau van dopamine te verlagen. Deze neurotransmitter speelt een belangrijke rol bij motivatie, beloning en genot. Het is daarom geen verrassing dat sommige mensen die verslaafd raken aan wiet met negatieve emoties, gebrek aan motivatie en soms psychische aandoeningen worstelen.

Na het roken van wiet, stijgt het gehalte dopamine in de hersenen. Alles wat zorgt dat de concentratie van deze chemische stof stijgt, leidt ertoe dat de hersens het als lonend ervaren. Het beloningscentrum in de hersenen koppelt wiet zo al snel aan plezier.

Als hier af en toe sprake van is, helpt deze biochemische toestand mensen te ontspannen en te inspireren. Maar chronisch gebruik kan tot een 'afmatting'^[11] van het dopaminesysteem leiden. Je hebt hierdoor meer wiet nodig om hetzelfde effect te ervaren, en een lager dopamineniveau maakt andere, voorheen prettige taken en hobby's minder leuk.

• Tolerantie

Als je langdurig wiet hebt gerookt, weet je vast wel dat je tolerantie verandert. Wanneer je het voor het eerst rookt, heb je maar enkele trekken nodig om de glorieuze effecten te voelen.

De daaropvolgende weken merk je echter dat je meer moet roken om datzelfde effect op te wekken. En mensen die al lange tijd blowen, kunnen met gemak een flinke zak vol toppen roken zonder overweldigd te raken.

Dat heeft alles met tolerantie te maken. Hoe meer wiet je rookt en hoe langer je dit doet, hoe meer je nodig hebt om die eerste effecten te voelen. Soms kun je wel met dezelfde hoeveelheid toe, maar heb je een sterkere soort nodig.

Dit houdt in dat wietverslaafden steeds meer wiet nodig hebben om die bevrediging te voelen. En als ze zelf geen cannabis kweken, is dat een duur grapje!

• Verantwoordelijk gebruik

Maar wat is dan precies verantwoordelijk gebruik? Dit is nog altijd vrij subjectief. Wiet beïnvloedt mensen namelijk op verschillende manieren.

De National Organization for the Reform of Marijuana Laws (NORML) heeft echter de Principles of Responsible Cannabis Use opgesteld. Dit document beschrijft een definitie van verantwoord wietgebruik. Ze hebben daarbij verschillende categorieën opgesteld:

• Ontwenning

Mensen die verslaafd raken aan wiet kunnen ook ontwenningsverschijnselen ervaren als ze het gebruik staken. Maar ook blowers die al lang zonder verslaving roken, ervaren deze symptomen soms als ze stoppen.

Ontwenningsverschijnselen zijn onder meer:

Is wiet gevaarlijk?

Ook dit ligt genuanceerd. Het veiligheidsprofiel van wiet is veel beter dan dat van andere drugs, zowel legale als illegale. In tegenstelling tot opiaten en andere middelen, hebben de verbindingen in de wietplant geen invloed op de aanstuur van de ademhaling door de hersenen. Daarom zijn er eigenlijk geen fatale overdoses bekend.

Toch kunnen er wel problemen door het gebruik van wiet ontstaan. Je zult er niet aan overlijden, maar er kleven wel nadelen aan het langdurig gebruik van cannabis.

• Effect op jongeren

Jongeren zijn gevoeliger voor de mogelijk schadelijke effecten van wiet. Het kan namelijk de ontwikkeling van sommige hersengebieden vertragen^[13] en de kans op psychische aandoeningen later in het leven vergroten.

Is wiet een gateway drug?

Nee. Veel anti-drugsgroepen gebruiken deze mythe als propagandapunt. Maar veel mensen roken jarenlang wiet zonder ooit op harddrugs over te stappen. Onderzoek^[14] toont bovendien aan dat ook personen zonder gemakkelijke toegang tot wiet harddrugs gebruiken, zonder cannabis dus als 'springplank' te gebruiken.

Heeft legalisatie invloed op verslavingen?

De legalisatie van wiet in sommige landen heeft de toegang tot cannabis versoepeld. Miljoenen mensen kunnen het nu legaal voor zowel recreatief als therapeutisch gebruik kopen.

Voor wat betreft verslavingen, snijdt dit 'liberale mes' mogelijk aan twee kanten. Zwaar en langdurig wietgebruik neemt allereerst wellicht toe in bepaalde gebieden, waardoor sommige onderzoekers hun bezorgdheid zijn gaan uiten^[15] over de impact ervan op de psychologische en lichamelijke gezondheid.

Positieve berichten zijn er echter ook. Zo blijkt dat het gebruik onder jongeren niet toeneemt op plaatsen waar wiet is gelegaliseerd, maar dat het zelfs wat afneemt.

Hoe dan ook heeft de legalisatie van wiet ook veel mensen geholpen die met andere verslavingen worstelen. Het gebruik ervan kan bijvoorbeeld helpen om misbruik van opiaten, alcohol en andere middelen tegen te gaan^[16].

Tips voor het verantwoordelijk gebruik van wiet

Miljoenen mensen genieten verantwoord van wiet, terwijl anderen hun gebruik eigenlijk zouden moeten beperken. Met behulp van deze tips kun je je relatie met cannabis gezond houden: